ਤੁਹਾਡਾ ਮਨ ਅਤੇ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਵਰਤਣਾ ਹੈ
ਵਿਵਹਾਰਿਕ ਮਨੋ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਨਿਯਮਾਵਲੀ
ਦੁਆਰਾ
ਵਿਲੀਅਮ ਵਾਕਰ ਐਕਟਿੰਸਨ
"ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਸੁਨੱਖੀ ਸੋਚ
ਰੱਖਣਾ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹੈ – ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਵਰਤੀਏ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ
'ਤੇ ਕੁਸ਼ਲ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ"
ਅਧਿਆਇ ਇੱਕ
ਮਨ ਕੀ ਹੈ?
ਮਨੋ-ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ
'ਤੇ ਮਨ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,
ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਵਸਥਾਵਾਂ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨ ਹੈ-
ਵਿਚਾਰ, ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਇੱਛਾ। ਇਹ ਪਹਿਲਾਂ
ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਤੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਰਵਾਇਤ ਸੀ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਹਾਰਾਂ ਅਤੇ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ
ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਮਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਅਤੇ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼
ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਪਰ ਨਵੀਨਤਮ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਮੰਗ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗਾਵਤ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ
ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਉਚਿਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਮਨ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ ਸਪਸ਼ਟੀਕਰਨ ਵਿਚ
ਹੀ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਉਲਟ ਕਿ ਜੋ ਇਹ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਮਾਦਾ ਦੀ ਅਖੀਰਲੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੀ।
ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਅੰਤਮ ਸੁਭਾਅ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿਅਰਥ ਹੈ - ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ
ਸਪੱਸ਼ਟੀਕਰਨ ਲਈ ਕੋਈ ਅਸਲ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਤੱਤ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨੂੰ ਸਮਝਾ ਸਕਦਾ
ਹੈ, ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨੂੰ, ਬਿਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਤੱਤਾਂ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ
ਕੀਤਿਆਂ।
ਪਿਛਲੀਆਂ ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭੌਤਿਕਤਾ ਵਿਗਿਆਨ
ਲਗਾਤਾਰ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਸ ਤੱਥ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਮਾਦਾ ਦੀ ਅਖੀਰਲੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਾਦਾ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ
ਦੇ ਤੱਥ ਉਵੇਂ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਤੱਥ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕਿ ਮਾਦਾ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਰਿਵਰਤਨ
ਹੋਇਆ ਹੈ। ਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਧਾਤਾਂ ਬਾਰੇ ਤੱਥਾਂ ਤੇ ਲਗਾਮ ਲਗਾਈ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਪੂਰੇ
ਜੋਰ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਵਧਾਰਨਾਵਾਂ ਤੇ। ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ "ਸਿਧਾਂਤ ਉਹ ਬੁਲਬਲੇ
ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਵੱਡੇ ਬੱਚੇ ਮਜਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।" ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਬੜੇ ਸਮਰਥ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਿਰੋਧਤਾ
ਵਾਲੀਆਂ, ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿਚ ਸਿਧਾਂਤ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਤੱਥ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਵਿਵਾਦ ਸਿਧਾਂਤਵਾਦੀਆਂ ਦੁਆਰਾ
ਸਹਿਮਤ ਹਨ। ਅਤੇ ਇਹੀ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਨਾਲ ਹੈ; ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਤੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਸਹਿਮਤੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ
ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਸਦੇ ਬਗੈਰ ਕਿ ਕੀ ਮਨ ਦਿਮਾਗ ਦਾ ਉਤਪਾਦ ਹੈ ਜਾਂ ਦਿਮਾਗ ਕੇਵਲ ਮਨ ਦਾ ਅੰਗ ਹੈ। ਇਹ ਤੱਥ ਕਿ
ਦਿਮਾਗ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਸਾਰੇ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ
ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਆਧਾਰ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।
ਮਨ ਦੀ ਆਖਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ
ਬਾਰੇ ਵਿਵਾਦ ਹੁਣ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਾਂ ਅਤੇ ਤੱਤਵਿਗਿਆਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਮਾਨਸਿਕ
ਕੰਮਾਂ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਲਈ ਪੂਰਾ ਧਿਆਨ
ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਅਨੰਤ "ਕਿਉਂ" ਤੋਂ ਥੱਕਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਚੀਜਾਂ
ਦੇ “ਕਿਸ ਤਰਾਂ” ਦੇ ਪੜਾਅ ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਵਿਹਾਰ (pragmatic) ਭਾਵਨਾ ਨੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਪ੍ਰੋ. ਵਿਲਿਅਮ ਜੇਮਸ
ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ: "ਵਿਹਾਰਵਾਦ (pragmatism) ਪਹਿਲੀ
ਚੀਜਾਂ ਜਿਵੇਂ ਸਿਧਾਂਤ, ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ, ਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਨਜ਼ਰ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜਿਵੇਂ ਫਲ, ਨਤੀਜੇ,
ਤੱਥ ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਹੈ।" ਆਧੁਨਿਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਮਾਨਸਿਕਤਾ
ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਨਾਲ ਇਸ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰ ਵਿੱਚ ਲਾਜਮੀ ਤੋਰ 'ਤੇ ਵਿਹਾਰਕ (pragmatic) ਹੈ। ਮਨ ਦੇ ਆਖਰੀ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿਚ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਬਹਿਸਾਂ ਅਤੇ ਵਿਵਾਦਾਂ ਨੂੰ ਤੱਤਵਿਗਿਆਨ
ਲਈ ਛੱਡ ਕੇ, ਇਹ ਮਾਨਸਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਖੋਜਣ ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਊਰਜਾ
ਝੁਕਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਨ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਕੰਮ ਕਰਨ
ਲਈ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਆਧੁਨਿਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਦਿਮਾਗ ਚੀਜ਼ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਕੇਵਲ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਜਿਸ
ਬਾਰੇ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਈਏ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤ ਬਣਾਈਏ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਤੱਤਵਿਗਿਆਨੀ ਇਸ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਨੂੰ ਝੁਠਲਾਉਂਦੇ
ਹਨ, ਪਰ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਵਿਹਾਰਕ ਲੋਕ ਖੁਸ਼ ਹਨ।
ਮਨ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ
ਮਨ ਨੂੰ "ਇੱਕ ਵਿਭਾਗ ਜਾਂ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ
ਤੌਰ ਤੇ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੋਚਣ ਵਾਲੇ ਜੀਵ, ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ, ਸੋਚਦੇ, ਅਤੇ ਇੱਛਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।" ਇਹ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਢੁੱਕਵੀਂ ਅਤੇ ਗੋਲਾਕਾਰੀ
ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਅਟੱਲ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਮਨ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਇਸਦੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਤੇ ਅਤੇ ਕੇਵਲ ਇਸਦੀਆਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ
ਹੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮਨ, ਇਸਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਦੇ ਇਲਾਵਾ, ਪ੍ਰਭਾਸ਼ਿਤ ਜਾਂ ਸਮਝਾਇਆ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਸਿਰਫ ਇਸਦੀਆਂ
ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਨਸਿਕ ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਮਨ ਇਕ ਅਸਾਧਾਰਣ ਗੱਲ ਹੈ-
ਇਕ ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰਤੀਕ ਜਾਂ ਸੰਕਲਪ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਇਕ ਸ਼ਬਦ। ਸਰ ਵਿਲੀਅਮ ਹੈਮਿਲਟਨ ਨੇ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਜਿੰਨਾ
ਹੋ ਸਕੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਰੂਪ ਵਿਚ ਦਰਸਾਇਆ, ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ: "ਸਾਡੇ ਦੁਆਰਾ ਦਿਮਾਗ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਜੋ ਸਮਝਦਾ ਹੈ, ਸੋਚਦਾ ਹੈ, ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇੱਛਾ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ।" ਸਮਝਣ,
ਸੋਚਣ, ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇੱਛਾ ਦੇ ਬਗੈਰ ਇਕ ਸਪਸ਼ਟ ਵਿਚਾਰ ਜਾਂ ਮਨ ਦਾ ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣਾਉਣਾ
ਅਸੰਭਵ ਹੈ; ਇਸਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਹੋ ਕੇ ਇਹ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਅਸਾਧਾਰਨ ਜਿਹੀ ਚੀਜ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
"ਸੋਚੋ ਉਸ ਬਾਰੇ ਜੋ ਸੋਚਦਾ ਹੈ।"
ਸ਼ਾਇਦ ਮਨ ਦੀ ਹੋਂਦ ਅਤੇ
ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸਰਲ ਤਰੀਕਾ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਜਰਮਨ
ਅਧਿਆਪਕ ਨੇ ਦਿੱਤਾ, ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕੋਰਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਸੋਚਣ
ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਿਵੇਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮੇਜ਼, ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ। ਫਿਰ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ,
"ਹੁਣ ਉਸ ਬਾਰੇ ਸੋਚੋ ਜੋ ਮੇਜ਼ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਹੈ।" ਫਿਰ
ਇਕ ਵਿਰਾਮ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, "ਇਹ ਚੀਜ ਜੋ ਮੇਜ਼ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦੀ ਹੈ,
ਅਤੇ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਤੁਸੀਂ ਹੁਣ ਸੋਚ ਰਹੇ ਹੋ, ਇਹ ਸਾਡੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਿਐਨ
ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ।" ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਨੇ ਚਾਹੇ ਮਹੀਨਾ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤਾ ਹੁੰਦਾ, ਤਾਂ ਵੀ ਇਸ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ
ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਸੀ।
ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਗੋਰਡੀ ਨੇ ਇਸ ਨੁਕਤੇ 'ਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਹੈ: "ਮਨ ਜਾਂ
ਤਾਂ ਉਹ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸੋਚਦਾ, ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇੱਛਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਇਹ ਵਿਚਾਰ, ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਇੱਛਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਅਸੀਂ ਚੇਤੰਨ ਹਾਂ - ਮਾਨਸਿਕ ਤੱਥ, ਇਕ ਸ਼ਬਦ ਵਿਚ। ਪਰ ਅਸੀਂ
ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੀ ਜਾਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਜੋ ਸੋਚਦਾ,
ਮਹਿਸੂਸ ਅਤੇ ਇੱਛਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੀ
ਪਤਾ ਲਗਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ? ਇਹ ਕਿੱਥੇ ਹੈ? ਤੁਸੀਂ ਸ਼ਾਇਦ ਕਹੋਗੇ, ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ। ਪਰ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਸੱਚੀਂ ਬੋਲ ਰਹੇ ਹੋ, ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋ ਇਹ
ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਪੈਨਸਿਲ ਜੇਬ ਵਿਚ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਕਹਿਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਨੇ ਕੋਈ ਜਗਾ ਘੇਰੀ ਹੋਵੇਗੀ, ਕਿ ਇਹ ਕਿਸੇ ਥਾਂ ਤੇ ਪਿਆ
ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਭੌਤਿਕ ਚੀਜ ਵਾਂਗ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਸੱਚ ਵਿੱਚ, ਜਿਨੇਂ
ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਤੁਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਵਿਚਾਰਦੇ ਹੋ, ਵਧੇਰੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖੋਗੇ ਕਿ ਸੋਚਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਕੀ
ਸੋਚਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਹ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਜਾਣਦੇ ਹਨ – ਕਿ ਅਸੀਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਅਤੇ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖ
ਸਕਦੇ, ਉਹ ਚੀਜ਼ ਬਾਰੇ ਜੋ ਸੋਚਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇੱਛਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਗਿਆਨ ਦੀ ਸੀਮਾ ਤੋਂ ਪਰੇ ਹੈ। ਕਿਤਾਬਾਂ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ
ਨੂੰ ਮਨ ਵਿਚ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ, ਵਿੱਚ ਜੋ ਸੋਚਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇੱਛਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਬਾਰੇ
ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ। ਇਹ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਇੱਛਾ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨਾਲ ਭਰੀਆਂ
ਪਈਆਂ ਹਨ- ਮਾਨਸਿਕ ਤੱਥ, ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ- ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ
ਉਹ ਕੀ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ
ਵਿੱਚ ਵਿਵਸਥਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਾਤਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਇਹ ਮੇਰੇ
ਲਈ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਅਨੁਭਵਾਂ, ਘਟਨਾਵਾਂ, ਜਾਂ ਮਨ, ਆਤਮਾ ਜਾਂ ਮਾਨਸਿਕ ਤੱਥਾਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕਰਨਾ ਬਿਹਤਰ ਹੋਵੇਗਾ।"
ਕੇਸ ਦੇ ਤੱਥਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ
ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਵਧੀਆ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦਿਆਂ, ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਮਨ ਦੀ ਅੰਤਿਮ
ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਤੱਤਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਲਈ ਛੱਡ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ
ਮਾਨਸਿਕ ਤੱਥਾਂ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤ੍ਰਣ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਿਯਮ ਅਤੇ "ਜੀਵਨ ਦੇ ਵਪਾਰ" ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ
ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਤਰੀਕੇ ਲੱਭਣ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਪਾਲਣਾ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਵਿਕਾਸ
ਦਾ ਵਰਗੀਕਰਨ ਅਤੇ ਵਿਧੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ: -
I. ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੀ ਵਿਧੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦਿਮਾਗ, ਦਿਮਾਗੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ, ਗਿਆਨ ਇੰਦਰੀਆਂ ਆਦਿ।
II. ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਤੱਥ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਜਹਾਜ਼
III. ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਜਾਂ ਵਿਭਾਗ,
ਭਾਵ, (1) ਸਨਸਨੀ ਅਤੇ ਧਾਰਨਾ; (2) ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ, ਜਾਂ ਕਲਪਨਾ ਅਤੇ ਯਾਦ; (3) ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਭਾਵਨਾ; (4) ਬੁੱਧੀ, ਜਾਂ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਸਮਝ; (5) ਇੱਛਾ ਜਾਂ ਪਸੰਦ।
ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ
ਲਈ ਭੌਤਿਕ ਵਿਧੀ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਮਨ ਦੀ ਅੰਤਮ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਜੋ ਵੀ। ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ, ਜੋ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼
ਚਰਿੱਤਰ ਹੈ, ਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਉਪਰੋਕਤ ਪੰਜ ਆਮ ਵਰਗਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ।
0 comments:
Post a Comment